XXI Gliwicki Festiwal Bachowski

Z nieco ponad dwumiesięcznym opóźnieniem, znacznie skromniejsza od planowanej, ale jest! XXI edycja Gliwickiego Festiwalu Bachowskiego przed nami. Rok 2020 nie szczędzi nam wielorakich, często skrajnych emocji, co znajdzie swoje odzwierciedlenie  także w festiwalowym programie. „Sturm und Drang” – burza i napór, te uczucia zdominowały muzykę lat 70. i 80. XVIII wieku, kształtując język dźwiękowy wielkiego tegorocznego jubilata Ludwiga van Beethovena a w dalszej konsekwencji estetyczny klimat muzycznego romantyzmu. Proponujemy więc wspólną wędrówkę szlakiem od Bacha do Beethovena. Pozostając w kręgu silnych, pełnokrwistych uczuć, zajrzymy też na chwilę do jedynego obszaru,  w którym nie gościł wszechogarniający geniusz  Jana Sebastiana – świata barokowej opery. Zaś wytęsknione przez wszystkich ukojenie, swoisty „powrót do normalności” przyniesie nam finałowe zanurzenie w bezkresny kosmos bachowskiego kontrapunktu w jego najczystszej postaci.

3 października, godz.  19.30 , Gliwice, Kościół pw. Wszystkich Świętych, ul. Kościelna

„Na królewskiej scenie”

Krystian Adam Krzeszowiak – tenor

Natalia Rubiś – sopran

The Violin Consort

Zbigniew Pilch – I skrzypce, kierownictwo artystyczne

Radosław Kamieniarz – II skrzypce

Piotr Chrupek – altówka

Bartosz Kokosza – wiolonczela

Stanisław Smołka – kontrabas

Marta Niedźwiecka – klawesyn

w programie: G. F. Händel

Pierwszy festiwalowy wieczór spędzimy na widowni londyńskiego King’s Theatre przy Haymarket. Na tej właśnie scenie miały miejsce prapremiery ponad 25 spośród niemal 50 oper Georga Friedricha Händla. Wywodzące się ze stylu dawnej szkoły neapolitańskiej, dzieła te są kontynuację najlepszych tradycji włoskiego bel canta. Do ich ogromnego powodzenia, oprócz talentu i inwencji kompozytora, przyczyniali się w znaczącym stopniu wielcy ówcześni śpiewacy – prawdziwe „mega gwiazdy” tamtej epoki. Porywali oni tłumy wielbicieli swoim kunsztem wokalnym i ekscentryczną często osobowością. Krystian Krzeszowiak i Natalia Rubiś -  znakomici soliści inauguracyjnego koncertu, stali goście największych operowych scen na czele z mediolańskim Teatro alla Scala, londyńską Covent Garden czy Händel-Festspiele w Halle z pewnością pozwolą nam odczuć tę elektryzującą atmosferę.

7 października, godz.  19.30, Kościół pw. Wszystkich Świętych, Gliwice, ul. Kościelna

„Sangwinik i Melancholik”

Arte dei Suonatori kameralnie

Aureliusz Goliński - skrzypce

Marta Gawlas - flet traverso

Ewa Golińska - skrzypce

Maciej Łukaszuk - wiolonczela

Dagmara Tyrcha - klawesyn

w programie: C. Ph. E. Bach

„Rozmowa między Sangwinikiem a Melancholikiem”, to tytuł programowy sonaty triowej Carla Philippa Emanuela Bacha. Dzieło to ilustruje zasadniczy problem, jaki nurtował teoretyków i kompozytorów drugiej połowy XVIII wieku: co jest specyficznego w muzyce instrumentalnej oraz czy może ona konkurować pod względem komunikatywności z muzyką wokalną. W swoich utworach drugi syn Jana Sebastiana dostarcza praktycznego dowodu na to, że treść muzyczną, a przede wszystkim uczucia i emocje można jednoznacznie określić również bez słów. Śpiewne, pełne wyrazu i zaskakującej zmienności tematy muzyczne Carla Philippa były tym co od początku zafascynowało i zainspirowało młodego Ludwiga van Beethovena. Instrumentalne dzieła hamburskiego Bacha zabrzmią w wykonaniu zawsze gorąco przyjmowanego przez festiwalową publiczność poznańskiego zespołu Arte dei Suonatori, który tym razem zawita do Gliwic w składzie kameralnym.

10 października, godz.  19.30, Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, Gliwice, ul. Daszyńskiego 2

„Od Bacha do Beethovena I”

Elżbieta Stefańska – klawesyn

Mariko Kato-Shioya (Japonia) – klawesyn

w programie: J. J. Froberger, J. S. Bach, G. F. Händel, C. Ph. E. Bach, L. van. Beethoven

Ewolucji muzyki, jaka dokonała się w okresie od Bacha do Beethovena, towarzyszył równie intensywny rozwój instrumentów klawiszowych. Można się będzie o tym przekonać podczas dwóch tegorocznych recitali. Pierwszy z nich dedykowany klawesynowi poprowadzi nas przez klawiszowe arcydzieła kompozytorów niemieckich od Frobergera aż do mistrza z Bonn. Interesującym odkryciem dla melomanów będzie z pewnością możliwość wysłuchania utworów tego ostatniego granych na klawesynie solo i w duecie. Fascynująca i porywająca osobowość oraz wirtuozeria solistek, obecność w programie takich barokowych „przebojów”, jak bachowska Fantazja chromatyczna i fuga czy Chaconne Handla to najlepsza rekomendacja trzeciego festiwalowego wieczoru.

14 października, godz.  18.30, Ewangelicko-Augsburski Kościół Marcina Lutra, Gliwice-Łabędy, ul. Strzelców Bytomskich 18

„Od Bacha do Beethovena II”

Petra Matějová (Czechy) – pianoforte

w programie: C. Ph. E. Bach, W. F. Bach, V. J. Tomášek, L. van Beethoven

Ponownie po wielu latach zagości na festiwalowej estradzie pianoforte. To najpopularniejszy instrument końca XVIII i początku XIX wieku. Grali na nim i komponowali Haydn, Mozart oraz oczywiście Beethoven. Za jego sprawą instrument ten rozpoczął okres intensywnego rozwoju, którego kulminacją było pojawienie się pod koniec XIX wieku współczesnego fortepianu. Brzmienie pianoforte różni się znacząco od dzisiejszych instrumentów. Jest bardziej miękkie i krócej wybrzmiewa. Co jednak najistotniejsze, posiada zróżnicowane barwy poszczególnych rejestrów: lekko brzęczące w basie, "dzwoniące" w wysokich tonach i bardziej zaokrąglone  w średnicy. Pozwala to z jednej strony na dużą selektywność  poszczególnych głosów, umożliwiając jednocześnie instrumentalny śpiew czy odmalowanie efektów orkiestrowych. Walory tego instrumentu zaprezentuje znakomita specjalistka - Petra Matějová z Pragi.

16 października, godz.  19.00 , Kościół pw. św. Bartłomieja, Gliwice, ul. Bernardyńska 19

„Sztuka fugi”

Andrzej Białko – organy

w programie: J. S. Bach – Kunst der Fuge

Tegoroczną festiwalową wędrówkę zakończymy u źródła, czyli muzyką naszego patrona. Beethoven powiedział o  swoim wielkim poprzedniku: „moje serce przepełnione jest miłością do wielkiej, wzniosłej sztuki tego praojca harmonii”. Zarówno dla niego,  jak i dla nas, Bach był i jest spełnieniem najwyższych marzeń o pięknie i wielkości. Ale także synonimem czegoś, pewnego, stałego i mocnego, jak fundament. Takie odczucia niezmiennie wywiera kontakt z ostatnim wielkim dziełem, summą doświadczeń nie tylko samego kompozytora ale całych epok – Kunst der fuge. Muzyka wyrastająca z jednego zaledwie tematu wprowadza nas w świat ciszy, powagi, absolutu i doskonałości w najczystszej postaci. Do dziś pozostaje ona wielką tajemnicą i wyzwaniem dla wykonawców, każde jej prezentacja to wielkie wydarzenie. Nie wiadomo o jakim instrumencie myślał Bach pisząc ten swój artystyczny testament, czy w ogóle brał pod uwagę możliwość praktycznej jego realizacji? Niech odpowiedzią na te pytania będzie organowe ujęcie bachowskiego arcydzieła w mistrzowskim wykonaniu Andrzeja Białko.

Dyrektor festiwalu: Piotr Oczkowski

Organizatorzy festiwalu:

Klub Inicjatyw Kulturalnych, Miasto Gliwice,

Parafia pw. św. Bartłomieja, Parafia pw. Wszystkich Świętych, Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, Parafia Ewangelicko-Augsburska w Gliwicach